KGiriş
Karadağ cezaevi sistemi, ZIKS (Zavod za izvršenje krivičnih sankcija) yönetiminde, Avrupa standartlarına uyum sağlamak için sürekli gelişen ve modernleşen bir yapıya sahiptir. Amaç, mahkumların yalnızca cezalarını çekmeleri değil, aynı zamanda topluma yeniden kazandırılmalarıdır. Bu yazıda Karadağ’daki cezaevlerinin organizasyonu, rehabilitasyon programları, insan hakları odaklı uygulamalar ve son yıllarda atılan reform adımları ele alınacaktır.
1. ZIKS ve Modern Cezaevi Yapısı
1.1 Spuž Cezaevi Kompleksi
Podgorica’ya yaklaşık 9 km uzaklıkta bulunan Spuž Cezaevi, Karadağ’ın en büyük ve en donanımlı cezaevi kompleksidir.
- Gözaltı Birimi (Istražni zatvor): Mahkemeye çıkmayı bekleyen tutukluların güvenli ve düzenli şekilde tutulduğu modern bir merkezdir.
- Hükümlü ve Rehabilitasyon Merkezi (KPD Podgorica): Uzun süreli cezaların infaz edildiği bu merkezde, kapalı ve yarı açık bölümler bulunur. Açık bölümlerde hükümlüler tarım, bakım-onarım gibi üretken faaliyetlerle meşgul olur.
- Kısa Süreli Cezalar Birimi (ZKK): 6 aydan kısa süreli cezaların infazında kullanılan bu birim, mahkumların hızlı bir şekilde topluma dönmesini amaçlayan bir yaklaşım benimser.
1.2 Bijelo Polje Cezaevi
Ülkenin kuzeyinde yer alan Bijelo Polje Cezaevi, hem gözaltı hem de kısa süreli cezalar için kullanılır. Bölgesel yapısıyla Karadağ’ın her bölgesindeki mahkumlara yakın hizmet sağlanır.
2. İnsan Hakları ve İyileştirme Odaklı Yaklaşım
Karadağ cezaevi sistemi, son yıllarda Avrupa İnsan Hakları standartlarına uyum sağlamak amacıyla önemli reformlar gerçekleştirmiştir.
- Cezaevi personeline düzenli olarak insan hakları, iletişim becerileri ve kriz yönetimi konularında eğitim verilmektedir.
- Yeni düzenlemeler ile birlikte sağlık hizmetleri güçlendirilmiş, psikolojik destek ve rehabilitasyon hizmetleri artırılmıştır.
- Mahkumlar için spor, sanat ve meslek edindirme faaliyetleri yaygınlaştırılmıştır.
3. Rehabilitasyon ve Eğitim Programları
3.1 Bireysel Rehabilitasyon Planları
Her mahkum için bireysel bir rehabilitasyon planı hazırlanır. Bu planlar; mesleki beceri kazandırma, psikolojik destek, eğitim ve sosyal uyum faaliyetlerini içerir.
3.2 Avrupa Standartlarına Uyum
Karadağ, cezaevi yönetiminde Avrupa standartlarına uygun 29 ayrı Standart Operasyon Prosedürü (SOP) geliştirmiştir. Bu SOP’lar; intihar önleme, kötü muamelenin engellenmesi, sağlık hizmetleri ve güvenlik prosedürlerini kapsar.
3.3 AB ve Avrupa Konseyi İş Birliği
AB ve Avrupa Konseyi iş birliği ile yürütülen projeler sayesinde, cezaevlerinde modern rehabilitasyon teknikleri uygulanmakta, personel uluslararası uzmanlardan eğitim almaktadır. Bu çalışmalar, cezaevlerinin yalnızca cezalandırma değil, topluma yeniden kazandırma işlevini güçlendirmektedir.
4. Genç ve Çocuk Mahkumlar İçin Destek
Karadağ, genç mahkumların yeniden topluma kazandırılması için özel programlar geliştirmektedir. UNICEF destekli projeler kapsamında, genç hükümlüler için eğitim, sanat ve spor aktiviteleri organize edilmektedir.
Ayrıca, gençlerin topluma uyumunu kolaylaştırmak amacıyla sosyal hizmet uzmanları ve psikologlar sürece aktif olarak dahil edilmektedir.
5. Tarihsel Miras ve Modernleşme
Karadağ, geçmişteki sert cezalandırma yöntemlerinden tamamen uzaklaşarak modern, insan odaklı bir cezaevi anlayışına yönelmiştir. 2002 yılında ölüm cezasının kaldırılması, bu yaklaşımın en önemli dönüm noktalarından biridir.
Bugün Karadağ cezaevleri, güvenlik ile insani yaşam koşullarını bir arada sunmayı hedeflemektedir.
6. Geleceğe Dönük Planlar
Karadağ hükümeti, cezaevlerinin modernleşmesi ve rehabilitasyon sistemlerinin güçlendirilmesi için yatırım planlarını sürdürmektedir. Önümüzdeki yıllarda:
- Yeni rehabilitasyon merkezleri açılması,
- Meslek edindirme atölyelerinin artırılması,
- Dijital eğitim programlarının uygulanması,
- Psikososyal destek hizmetlerinin genişletilmesi planlanmaktadır.
Sonuç
Karadağ cezaevleri, güvenlik, rehabilitasyon ve insan hakları temelli bir dönüşüm sürecindedir. Avrupa standartlarına uyum, eğitim programları, sağlık hizmetleri ve sosyal faaliyetlerle mahkumların yeniden topluma kazandırılması hedeflenmektedir. Bu yaklaşım, hem mahkumlar hem de toplum için daha güvenli ve üretken bir gelecek anlamına gelmektedir.
