Giriş
Karadağ, 2006 yılında bağımsızlığını ilan ettikten sonra birçok alanda kendi yasal sistemini ve sembollerini oluşturdu. Bu sistemlerin en görünür olanlarından biri de araç plaka sistemidir. Karadağ’daki plaka düzeni hem ülkenin tarihsel yapısını hem de Avrupa standartlarına uyum sürecini yansıtır.
Bir aracın plakası, yalnızca bir kimlik numarası değildir; aynı zamanda aracın nerede kayıtlı olduğunu, hangi kategoriye ait olduğunu ve hukuki statüsünü gösterir. Özellikle son yıllarda Karadağ’da şirket kurarak oturum alan yabancılar için araç tescili ve plaka alımı konuları giderek daha önemli hale gelmiştir.
Bu yazıda, Karadağ’daki plaka sistemini tüm yönleriyle inceleyeceğiz: plaka formatları, bölgesel kodlar, araç kayıt süreci, şirket araçları için plaka işlemleri, diplomatik plakalar ve AB süreciyle beklenen değişiklikler dahil.
1. Karadağ’da Plaka Formatı
Karadağ plakaları, Avrupa Birliği formatına yakın bir tasarıma sahiptir. Plakaların sol tarafında mavi zemin üzerinde beyaz harflerle “MNE” (Montenegro) ülke kodu bulunur. Sağ tarafında ise beyaz zemin üzerine siyah karakterlerle şu yapı yer alır:
AA 123 BB
Buradaki bileşenler:
- AA: Aracın kayıtlı olduğu şehri veya bölgeyi gösteren iki harfli kod
- 123: 3 veya 4 haneli rakam
- BB: Rastgele atanan iki harf (bazen özel plaka taleplerinde farklı olabilir)
Bu sistem, Karadağ’ın 2008 yılından itibaren uyguladığı yeni ulusal kimlik sistemine uygun şekilde tasarlanmıştır. Plakalar alüminyum malzemeden üretilir ve yansıtıcı özelliğe sahiptir.
2. Bölgesel Kodlar ve Anlamları
Karadağ’da her plaka, aracın hangi belediyede kayıtlı olduğunu gösterir. Ülke küçük olsa da 20’den fazla belediye için ayrı plaka kodları mevcuttur. En yaygın kodlar şöyledir:
| Kod | Şehir / Bölge | Açıklama |
|---|---|---|
| PG | Podgorica | Başkent, en fazla araç kaydı burada yapılır |
| NK | Nikšić | İkinci büyük şehir, sanayi merkezi |
| BD | Budva | Turizm bölgesi, yabancı araç sahiplerinin yoğun olduğu yer |
| BR | Bar | Liman şehri, ithal araçların ilk giriş noktası |
| CT | Cetinje | Eski başkent, tarihî şehir |
| TV | Tivat | Lüks yat limanı Porto Montenegro’nun bulunduğu yer |
| HN | Herceg Novi | Adriyatik kıyısında, Hırvatistan sınırına yakın |
| PL | Pljevlja | Kuzeyde sanayi bölgesi |
| BP | Bijelo Polje | Kuzeyde yer alan büyük yerleşim |
| MO | Mojkovac | Dağlık bölge, düşük nüfuslu |
| UL | Ulcinj | Arnavut kökenli nüfusun yoğun olduğu turistik sahil kenti |
| KO | Kotor | UNESCO korumasındaki tarihi şehir |
| PV | Plav | Dağlık kuzeydoğu bölgesi |
| BP | Berane | Kuzey Karadağ’da önemli bir ticaret merkezi |
Bu kodlar, Karadağ’ın coğrafi ve idari yapısını yansıtır. Özellikle yabancı yatırımcılar arasında Podgorica (PG) ve Tivat (TV) kodlu plakalar en prestijli olanlardır.
3. Araç Kaydı ve Plaka Alma Süreci
3.1. Kimler araç kaydı yapabilir?
Karadağ’da araç tescili yalnızca:
- Karadağ vatandaşları,
- Süresiz veya geçici oturum izni bulunan yabancılar,
- Karadağ’da kayıtlı şirketler
tarafından yapılabilir.
Bu durum, yabancılar için şirket kurarak araç sahibi olmayı yaygın hale getirmiştir. Özellikle oturum izni henüz tamamlanmamış kişiler için en pratik çözüm, kendi şirketi üzerine araç kaydıdır.
3.2. Gerekli belgeler
Bir aracın tescili için genellikle şu belgeler gereklidir:
- Kimlik kartı veya pasaport
- Oturum kartı (veya şirket kuruluş belgesi)
- Aracın satın alındığına dair fatura veya satış sözleşmesi
- Gümrük beyannamesi (ithal araçlarda)
- Sigorta poliçesi
- Teknik muayene belgesi (Tehnički pregled)
Başvuru, aracın kullanılacağı bölgede bulunan “Sekretarijat za saobraćaj” (Trafik Sekreterliği) veya “MUP” ofisinde yapılır.
4. Şirket Üzerine Araç Kaydı
Yabancılar arasında en çok tercih edilen yöntemlerden biri, şirket üzerinden araç kaydı yapmaktır. Karadağ yasalarına göre, bir şirket tüzel kişilik olduğu için kendi adına araç sahibi olabilir. Bu durumda araç plakası da şirketin kayıtlı bulunduğu şehrin kodunu taşır.
Örneğin:
- Şirket Podgorica’da kurulmuşsa → plaka PG ile başlar.
- Şirket Budva’da kayıtlıysa → BD kodu kullanılır.
Şirket üzerine kayıtlı araçlar, genellikle mavi logolu ticari plakalar ile ayırt edilir ve vergi açısından da bazı avantajlar sunar. Örneğin, şirket araçlarının bakım giderleri, yakıt masrafları ve amortismanları vergi matrahından düşülebilir.
5. Diplomatik, Devlet ve Geçici Plakalar
Karadağ plaka sistemi yalnızca standart beyaz plakalarla sınırlı değildir. Aşağıda özel kategoriler açıklanmıştır:
5.1. Diplomatik plakalar
Diplomatik temsilciliklere tahsis edilen plakalar mavi zemin üzerine beyaz harflerle düzenlenir. Format genellikle şu şekildedir:
CD 123 – 01
Burada “CD” diplomatik statüyü, rakamlar ise ülke veya kurum kodunu gösterir.
Örneğin Türkiye Cumhuriyeti Podgorica Büyükelçiliği araçları bu kategoriye girer.
5.2. Devlet plakaları
Resmî kurumlara ait araçlar genellikle kırmızı zeminli beyaz harflerle tescil edilir. Bu araçlar vergiden muaftır.
5.3. Geçici plakalar
Araç ithalatı, satış veya transit işlemlerinde kullanılan geçici plakalar sarı zeminlidir. Bu plakalar 30 ila 90 gün geçerlidir.
6. Özel Plakalar
Karadağ, 2020’den itibaren özel plaka (personalizovane tablice) uygulamasını da başlattı. Bu sistemle bireyler veya şirketler, istedikleri harf kombinasyonunu belirli bir ücret karşılığında seçebiliyorlar.
Örnekler:
- PG AVUKAT – Avukatlık ofisleri için prestijli bir seçim
- BD 2025ME – Şirket yılı ve ülke kodu vurgulu
- TV LUXCAR – Tivat’taki otomotiv firmaları için kullanılır
Özel plakalar genellikle 1 ila 5 yıl süreyle alınabiliyor ve yenilenebiliyor.
7. Plaka Değişimi ve AB Standartları
Karadağ, Avrupa Birliği üyeliği hedefi doğrultusunda plaka sistemini AB’ye uyumlu hale getirmiştir. Bu nedenle:
- Mavi bantta MNE kodu zorunludur.
- Rakam-harf kombinasyonu AB standartlarına göre 7 karakteri geçemez.
- Yeni nesil plakalar mikrochipli tescil belgeleriyle birlikte verilmektedir.
Yakın gelecekte, AB üyeliği gerçekleşirse plakaların Avrupa kimlik veri tabanına entegre edilmesi bekleniyor. Bu sayede sınır geçişlerinde araç kimliği otomatik olarak doğrulanabilecektir.
8. Karadağ’da Araç Devir İşlemleri
Plaka sistemiyle doğrudan bağlantılı olan bir diğer konu da araç devirleridir. Araç satışı sonrasında plaka genellikle araçla birlikte kalır, ancak istenirse eski sahibi plakayı devretmeyip yeni aracı için kullanabilir.
Devir işlemi için:
- Alıcı ve satıcı birlikte MUP ofisine gitmelidir.
- Satış sözleşmesi noterde düzenlenir.
- Plaka, sigorta ve teknik muayene belgeleri teslim edilir.
- Yeni tescil belgesi 24 saat içinde çıkar.
Yabancılar açısından, bu süreçte avukat vekaletiyle işlem yapılması yasal olarak mümkündür. Bu da oturum süreci devam eden kişiler için pratik bir çözümdür.
9. Yabancılar ve Plaka Sistemi
Karadağ’da oturum izni bulunan yabancılar, tıpkı vatandaşlar gibi araç kaydı yapabilirler. Ancak kısa süreli turist statüsündeki kişiler araç sahibi olamaz.
Bu durumda genellikle iki çözüm uygulanır:
- Şirket kurarak araç sahibi olmak,
- Yerel bir vatandaş üzerine kayıt yapılıp araç kiralama sözleşmesi düzenlemek.
Yabancı araçlarla ülkeye giriş yapan kişiler için de özel düzenlemeler vardır. Türkiye veya başka bir ülkede kayıtlı bir aracı Karadağ’da 6 aya kadar yabancı plaka ile kullanmak mümkündür. Ancak bu sürenin sonunda araç Karadağ gümrüğüne bildirilmek veya ülke dışına çıkarılmak zorundadır.
10. Plaka Sistemi ile İlgili Hukuki Çerçeve
Plaka sistemi, Karadağ Ulaştırma Yasası (Zakon o bezbjednosti saobraćaja na putevima) ve İçişleri Bakanlığı Yönetmeliği (Pravilnik o registraciji vozila) kapsamında düzenlenmiştir.
Bu düzenlemelere göre:
- Her araç tek bir plaka numarası ile kayıtlı olmalıdır.
- Plakaların yetkisiz şekilde değiştirilmesi, kapatılması veya taklit edilmesi suçtur.
- Plakaların görünürlüğünü engelleyecek aksesuarlar veya film kaplamalar yasaktır.
- Kaybolan veya çalınan plakalar derhal MUP’a bildirilmelidir.
Bu ihlallerin cezası 150 ila 500 Euro arasında değişmektedir. Sahte plaka kullanımı ise cezai suç kapsamındadır ve mahkemeye intikal eder.
11. Şirket Araçlarında Vergi ve Sigorta
Karadağ’da şirket plakalı araçların yıllık vergi ve sigorta yükümlülükleri araç türüne göre belirlenir:
- Motor hacmi 2000 cc’ye kadar olan binek araçlar: yıllık vergi 150–250 Euro
- Ticari araçlar (kamyonet, minibüs): 200–400 Euro
- Sigorta bedeli: yaklaşık 120–250 Euro/yıl arası
Ayrıca şirket araçları için yapılan tüm masraflar muhasebe kayıtlarında gider olarak düşülebilir. Bu, oturum izni almış girişimciler için ekonomik avantaj sağlar.
12. Plaka Sistemi ve AB Entegrasyonu
Karadağ, AB müzakerelerinde “Taşımacılık Politikası” ve “Yargı ve Temel Haklar” başlıklarında önemli ilerleme kaydetmiştir. Bu süreçte araç kayıt ve plaka sisteminin AB standartlarına uyumu da öncelikli hedefler arasındadır.
Gelecekte beklenen değişiklikler şunlardır:
- AB’ye uyumlu elektronik tescil kartları (smart card)
- Plakalarda çipli kimlik doğrulama sistemi
- AB araç bilgi ağı (EUCARIS) ile veri paylaşımı
- Sınır kontrollerinde plaka üzerinden otomatik kimlik doğrulama
Bu gelişmeler, hem güvenlik hem de idari kolaylık açısından büyük ilerleme anlamına geliyor.
13. Karadağ’da Plaka Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Özellikle yabancı yatırımcılar için bazı hukuki ve pratik noktalar önemlidir:
- Araç, sigortasız şekilde trafikte bulunamaz.
- Plaka, satış veya devir işleminden önce iptal edilmemelidir.
- Aracın kayıtlı olduğu şehir dışında sürekli kullanım varsa, adres değişikliği bildirilmelidir.
- Plaka üzerinde yazan şehir kodu, aracın ikamet adresi veya şirket merkezine göre belirlenir.
Avukat aracılığıyla yapılan işlemler, hatalı beyan veya sigorta sorunlarının önüne geçmek açısından tavsiye edilir.
14. Karadağ’da Plaka Sisteminin Sosyal ve Sembolik Yönü
Karadağ küçük bir ülke olduğu için, plaka kodları bazen bir kimlik göstergesi haline gelmiştir. Örneğin:
- PG plakalı araçlar genellikle başkentteki diplomatik çevreyle ilişkilendirilir.
- BD ve TV plakalı araçlar turistik bölgelerde statü sembolü olarak görülür.
- NK veya BP plakaları ise kuzey bölgelerden gelen vatandaşları temsil eder.
Bu nedenle plaka kodları yalnızca bir araç kimliği değil, aynı zamanda bölgesel bir aidiyet göstergesidir.
15. Sonuç: Küçük Ülke, Büyük Düzen
Karadağ’ın plaka sistemi, ülkenin genel idari yapısı gibi sade ama işlevseldir. AB normlarına uyumlu, modern ve şeffaf bir sistem kurulmuştur.
Yabancılar için şirket üzerinden araç tescili yapmak, hem hukuken güvenli hem de pratik bir çözümdür.
Gelecekte AB üyeliğiyle birlikte, plaka sisteminin tam dijital hale gelmesi ve Avrupa araç veri ağına entegre edilmesi bekleniyor. Bu da hem Karadağ vatandaşlarına hem de ülkede yaşayan yabancılara daha kolay, güvenli ve modern bir ulaşım altyapısı sunacaktır.
