Giriş
Balkanların yükselen yıldızı Karadağ, son yıllarda hem turistik cazibesi hem de ekonomik istikrarı ile dikkat çekmektedir. Avrupa Birliği aday ülkesi olan Karadağ, yabancılar için yatırım, ticaret, çalışma ve yaşam açısından giderek daha fazla fırsat sunmaktadır. Bu sebeple, Karadağ’da oturum almak isteyen kişi sayısı hızla artmaktadır. Ancak, oturum izni süreci yalnızca pratik bir başvuru değil; aynı zamanda hukuki açıdan titizlikle değerlendirilmesi gereken bir süreçtir. Bu yazıda, Karadağ’da oturum almanın hukuki boyutlarını, yasal düzenlemeleri, başvuru prosedürlerini, hak ve yükümlülükleri ayrıntılı şekilde ele alacağız.
1. Karadağ’da Oturum Kavramı ve Hukuki Dayanakları
Karadağ’da yabancıların ülkede kalabilmesi için üç temel statü öngörülmüştür:
- Kısa süreli kalış (vize veya vizesiz giriş hakları)
- Geçici oturum izni (privremeni boravak)
- Daimi oturum izni (stalni boravak)
Karadağ Yabancılar Yasası’na göre, bir yabancının Karadağ’da uzun süreli olarak kalabilmesi ancak geçici veya daimi oturum izni ile mümkündür. Bu izinlerin verilmesi, iptali ve yenilenmesi hukuken sıkı kurallara bağlanmıştır.
Hukuki Dayanaklar
- Yabancılar Yasası (Zakon o strancima)
- İdari Usul Kanunu
- Karadağ Anayasası (temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması)
- İkili anlaşmalar (Türkiye-Karadağ arasındaki dostane ilişkiler çerçevesinde bazı kolaylıklar)
2. Karadağ’da Oturum İzni Türleri
a) Geçici Oturum İzni
Geçici oturum izni, en çok tercih edilen statüdür. Genellikle şu sebeplerle başvurulabilir:
- Şirket kurarak oturum alma
- Çalışma iznine bağlı oturum
- Eğitim amaçlı oturum
- Aile birleşimi
- Yatırımcı oturumu
- İnsani gerekçeler
Hukuki açıdan önemi: Her bir başvuru sebebi farklı belgeler gerektirir ve yanlış kategoriden yapılan başvurular idari ret sebebidir. Bu nedenle hukuki danışmanlık büyük önem taşır.
b) Daimi Oturum İzni
Geçici oturum iznini aralıksız 5 yıl geçerli şekilde kullanan yabancılar, daimi oturum izni için başvurabilirler. Daimi oturum izni, kişinin Karadağ’da kalıcı olarak yaşamasına ve vatandaşlığa giden yolda önemli bir adım atmasına imkan tanır.
c) Kısa Süreli Kalış
Turistik amaçlıdır ve 90 günle sınırlıdır. Hukuki açıdan oturum izni kapsamında değerlendirilmez, ancak oturum başvurusuna hazırlık sürecinde önemlidir.
3. Karadağ’da Oturum Alma Yöntemleri ve Hukuki Değerlendirme
a) Şirket Kurarak Oturum
Karadağ’da en yaygın yöntemlerden biri şirket kurmaktır. Bir yabancı, Karadağ’da şirket kurduğunda hem ticari faaliyette bulunma hakkına sahip olur hem de oturum iznine başvurabilir.
Hukuki açıdan avantajları:
- Şirket üzerinden oturum almak, doğrudan Yabancılar Yasası’nda düzenlenmiştir.
- Ekonomik faaliyetin sürekliliği, oturumun yenilenmesinde güçlü bir gerekçedir.
- Vergi avantajları sayesinde yabancılar için cazip bir seçenek oluşturur.
Dikkat edilmesi gereken hukuki noktalar:
- Şirketin fiilen faaliyet göstermesi gerekir. Sadece “kağıt üzerinde” şirket açmak oturum için risklidir.
- Ticaret sicili, vergi kayıtları ve çalışan bildirimleri düzenli olmalıdır.
b) Çalışma İzni Üzerinden Oturum
Bir yabancı, Karadağ’da bir işverenden çalışma izni aldığında oturum başvurusunda bulunabilir. Ancak çalışma izni ve oturum izni birbirine sıkı şekilde bağlıdır.
Hukuki değerlendirme:
- İşverenin hukuka uygun sözleşme düzenlemesi gerekir.
- Çalışanın mesleki yeterliliği belgelenmelidir.
- İş sözleşmesi feshedilirse oturum izni de geçerliliğini kaybeder.
c) Aile Birleşimi
Karadağ vatandaşı ile evli olan yabancılar veya Karadağ’da yasal oturum sahibi kişilerin aile üyeleri oturum başvurusu yapabilir.
Hukuki yönü:
- Evliliklerin gerçekliği araştırılır. Formalite evlilikler hukuka aykırıdır.
- Aile birleşimi kapsamında alınan oturum, 1 yıllık sürelerle yenilenir.
d) Eğitim Amaçlı Oturum
Karadağ’daki üniversitelere kabul edilen yabancılar, öğrenci statüsü üzerinden oturum alabilir.
e) Yatırımcı Oturumu
Büyük ölçekli yatırım yapan yabancılar, doğrudan yatırımcı statüsünde oturum hakkı elde edebilir.
4. Oturum Başvurusunda Hukuki Prosedürler
Oturum izni başvurusu Karadağ İçişleri Bakanlığı’na yapılır.
Gerekli Belgeler:
- Pasaport
- Gelir ve konaklama belgesi
- Sağlık sigortası
- Sabıka kaydı
- Başvuru sebebini destekleyen belgeler (şirket kuruluş belgeleri, iş sözleşmesi vb.)
Hukuki Değerlendirme:
Belgelerdeki küçük bir hata bile başvurunun reddine yol açabilir. Ayrıca belgelerin çoğu apostilli ve yeminli tercümeli olarak sunulmalıdır.
5. Oturum İzninin Sağladığı Haklar
- Karadağ’da ikamet etme
- Banka hesabı açma
- Araç satın alma ve tescil
- Çalışma ve ticaret yapma
- Sağlık hizmetlerinden yararlanma
- Çocukların eğitim hakkı
Hukuki sınırlamalar:
- Geçici oturum sahibi, Karadağ dışında 6 aydan uzun süre kalırsa izni kaybedebilir.
- Oturum sahibi, kamu güvenliği veya düzenine aykırı davranırsa izin iptal edilebilir.
6. Oturum İzni ve Vergi Yükümlülükleri
Hukuki açıdan oturum izni, vergi mükellefiyeti ile doğrudan bağlantılıdır. Karadağ’da 183 günden fazla kalan kişi “vergi mukimi” sayılır.
- Gelir vergisi
- Kurumlar vergisi
- Katma değer vergisi
Oturum izni sahibi kişiler için bu yükümlülüklerin bilinmesi zorunludur.
7. Oturum İzninin İptali ve Hukuki Çözüm Yolları
Oturum izni şu hallerde iptal edilebilir:
- Sahte belgelerle başvuru yapılması
- Kamu düzenine aykırı davranış
- Uzun süre Karadağ dışında kalma
- Şirketin faaliyetsiz kalması
Hukuki Çareler:
- İdari itiraz
- İdare mahkemesinde dava açma
- Avukat aracılığıyla savunma hazırlama
8. Karadağ Vatandaşlığına Giden Yol
Daimi oturum izni elde eden bir yabancı, 10 yıl ikamet sonrası Karadağ vatandaşlığı için başvurabilir. Ancak Karadağ çifte vatandaşlığı genel olarak kabul etmediğinden, bu süreç hukuken titizlik gerektirir.
9. Hukuki Riskler ve Profesyonel Danışmanlığın Önemi
Karadağ’da oturum izni almak cazip görünse de, süreçte yapılacak en küçük hata ciddi sonuçlar doğurabilir. Yanlış beyan, belgelerin usulsüz hazırlanması veya sürecin eksik yürütülmesi oturum izninin reddine yol açar.
Bir avukat ile çalışmak hukuki güvenliği artırır:
- Başvuru belgelerinin kontrolü
- İdari süreçlerde temsil
- Olası red kararlarına karşı hukuki savunma
- Vergi ve ticaret hukuku uyumluluğu
Sonuç
Karadağ’da oturum almanın hukuki boyutları, yalnızca bir idari başvuru sürecinden ibaret değildir. Bu süreç; yasal düzenlemeler, vergi yükümlülükleri, aile hukuku, ticaret hukuku ve uluslararası hukuku ilgilendiren çok yönlü bir konudur. Doğru planlama ve hukuki danışmanlıkla Karadağ’da oturum almak, yabancılar için hem güvenli hem de sürdürülebilir bir yaşam fırsatı sunar.
