Giriş
Balkanlar’ın en küçük ülkelerinden biri olan Karadağ, son yıllarda özellikle yabancı yatırımcıların dikkatini çeken bir merkez haline gelmiştir. Adriyatik kıyısındaki doğal güzellikleri, Avrupa Birliği (AB) adaylığı süreci, düşük kurumlar vergisi oranı ve yabancı yatırımcıya tanınan kolaylıklar sayesinde Karadağ, iş kurmak isteyenler için cazip bir destinasyon olmuştur. Ancak “Karadağ’da hangi işler yapılır?” sorusuna yanıt verirken yalnızca ekonomik fırsatları değil, aynı zamanda hukuki çerçeveyi de değerlendirmek gerekir. Çünkü yabancı yatırımcının başarısı, yasal süreçlere uygun şekilde hareket etmesine bağlıdır.
Bu yazıda Karadağ’da yapılabilecek işler, öne çıkan sektörler, şirket kurma süreçleri, vergi sistemi, oturum ve çalışma izinleri, yatırım hukuku ve yabancıların karşılaşabileceği hukuki riskler ele alınacak ve her bölümde hukuki değerlendirmeler yapılacaktır.
1. Karadağ’da Yabancıların İş Kurma Hakkı ve Hukuki Dayanak
Karadağ mevzuatı yabancı yatırımcıya oldukça liberal bir yaklaşım sergiler. “Foreign Investment Law” (Yabancı Yatırımlar Kanunu) temelinde, yabancı gerçek ve tüzel kişiler yerli yatırımcılarla eşit haklara sahiptir.
1.1. Yabancıların Hakları
- Yabancı kişiler şirket kurabilir, ortak olabilir.
- Yabancılar Karadağ’da ticari faaliyette bulunabilir.
- Yabancılar, bazı istisnalar dışında gayrimenkul satın alabilir.
- Elde edilen kâr ve sermaye serbestçe yurtdışına transfer edilebilir.
1.2. Şirket Türleri
Karadağ’da en çok tercih edilen şirket türü DOO (Društvo sa Ograničenom Odgovornošću – Limited Şirket)’tir. Bunun dışında anonim şirket (AD), şube açma veya şahıs şirketi gibi alternatifler de vardır. DOO’nun tercih edilmesinin başlıca sebepleri:
- Kuruluş sermayesinin düşük olması (1 € dahi yeterlidir).
- Ortakların sınırlı sorumlulukla korunması.
- Hızlı kurulabilmesi (ortalama 5–7 gün).
2. Karadağ’da Öne Çıkan Sektörler
2.1. Turizm ve Konaklama
Karadağ’ın en önemli ekonomik sektörü turizmdir. Özellikle Budva, Kotor, Herceg Novi ve Tivat gibi kıyı şehirleri yabancı turistlerin akınına uğramaktadır. Bu nedenle turizm ve konaklama sektöründe iş kurmak oldukça caziptir.
Olası İş Fikirleri:
- Otel, pansiyon, hostel açmak
- Restoran, kafe, bar işletmek
- Tekne turları düzenlemek
- Turizm acentesi kurmak
- Airbnb tarzı günlük kiralama yapmak
Hukuki Değerlendirme:
- Konaklama işletmeleri belediyeden ruhsat almak zorundadır.
- Sağlık ve güvenlik denetimleri sıkı şekilde yapılır.
- Airbnb gibi kısa süreli kiralamalar kayıt altına alınmalı ve vergiye tabi tutulmalıdır.
- Ruhsatsız işletmelerin tespiti halinde para cezası ve kapatma kararı verilebilir.
2.2. İnşaat ve Gayrimenkul
Karadağ’da inşaat sektörü, yabancılara yönelik lüks konut projeleri sayesinde büyümektedir. Özellikle kıyı şehirlerde ve Podgorica’da yeni konut ve ticari projeler hızla gelişmektedir.
Olası İş Fikirleri:
- İnşaat şirketi kurmak
- Emlak ofisi açmak
- Gayrimenkul geliştirme projeleri yapmak
- Mimarlık ve mühendislik hizmetleri sunmak
Hukuki Değerlendirme:
- İnşaat şirketleri lisanslı olmak zorundadır.
- Gayrimenkul alım satımı noter huzurunda yapılmalı ve tapu kadastroya tescil edilmelidir.
- Yabancılar tarım arazisi satın alamaz, ancak şirket üzerinden edinim mümkündür.
- Kat mülkiyeti ve imar planlarına dikkat edilmemesi halinde yatırımcı ciddi kayıplar yaşayabilir.
2.3. Tarım ve Gıda İşletmeleri
Karadağ’ın doğal iklimi tarım ve hayvancılığa elverişlidir. Özellikle organik tarım, şarap üretimi, zeytinyağı ve balıkçılık alanları öne çıkmaktadır.
Olası İş Fikirleri:
- Organik tarım işletmeleri
- Şarap üretim tesisi
- Balık çiftliği ve işleme tesisi
- Gıda ithalat/ihracatı
Hukuki Değerlendirme:
- Tarım arazisi şirket aracılığıyla edinilebilir.
- Gıda üretimi için Sağlık Bakanlığı onayı zorunludur.
- AB’ye ihracat yapılacaksa ürünlerin Avrupa standartlarına uygun olması gerekir.
2.4. Lojistik ve Taşımacılık
Karadağ’ın coğrafi konumu lojistik sektörünü avantajlı hale getirmektedir. Adriyatik kıyısındaki Bar Limanı bölgesel taşımacılık açısından önemlidir.
Olası İş Fikirleri:
- Uluslararası nakliye şirketi
- Kargo ve lojistik firması
- Liman işletmeciliği hizmetleri
Hukuki Değerlendirme:
- Uluslararası taşımacılık için özel lisans alınmalıdır.
- Gümrük mevzuatı AB normlarına uyumlu hale getirilmiştir.
- Sigorta ve yük güvenliği yükümlülükleri sıkı denetlenmektedir.
2.5. Hizmet Sektörü ve Serbest Meslekler
Son yıllarda IT, danışmanlık, muhasebe, dijital pazarlama gibi alanlarda küçük ölçekli şirketler yaygınlaşmıştır. Özellikle uzaktan çalışmaya elverişli işler için Karadağ cazip bir ortam sunmaktadır.
Hukuki Değerlendirme:
- Muhasebecilik, noterlik gibi meslekler yalnızca Karadağ vatandaşlarına açıktır.
- Yabancılar danışmanlık, IT, reklamcılık gibi alanlarda serbestçe faaliyet gösterebilir.
- Vergi kayıtlarının eksiksiz yapılması gerekir.
3. Karadağ’da Şirket Kurma Süreci
3.1. Aşamalar
- Şirket türünün seçilmesi
- Kuruluş belgelerinin hazırlanması (Ana sözleşme, ortaklık yapısı vb.)
- Ticaret siciline kayıt – Ortalama 5–7 gün sürer.
- Vergi numarası alınması
- Faaliyet ruhsatı (Turizm, gıda gibi özel sektörlerde zorunlu)
- Çalışma ve oturum izni başvurusu
3.2. Vergi Sistemi
- Kurumlar vergisi %9’dur (AB’nin en düşük oranlarından biri).
- KDV oranı %21’dir.
- Turizm gibi sektörlerde indirimli KDV uygulanabilir (%7–%0).
- Gelir vergisi oranı %9–11 arasıdır.
3.3. Oturum ve Çalışma İzni
- Şirket sahipleri oturum izni alabilir.
- Oturum için sağlık sigortası, adli sicil kaydı ve gelir belgesi gerekir.
- Çalışanlar için iş sözleşmesi yapılmalı ve sosyal güvenlik primleri ödenmelidir.
4. Hukuki Riskler ve Uygulamadaki Sorunlar
4.1. Vergi Cezaları
Vergilerin zamanında ödenmemesi veya kayıt dışı faaliyet ciddi para cezalarına yol açar.
4.2. Ruhsatsız Faaliyetler
Turizm ve gıda sektöründe ruhsatsız işletmeler kapatılabilir.
4.3. Gayrimenkul Sorunları
Noter veya avukat aracılığıyla yapılmayan alım satımlar, ileride mülkiyet davalarına sebep olabilir.
4.4. Çalışma İzni Eksiklikleri
Yabancı işçi izinsiz çalıştırıldığında hem işveren hem çalışan cezalandırılır.
5. Avukatla Çalışmanın Önemi
Karadağ’da iş kurarken hukuki destek almak yatırımcının güvenliği için şarttır. Avukat desteği sayesinde:
- Şirket kuruluşu daha hızlı ilerler.
- Sözleşmeler Karadağ mevzuatına uygun hazırlanır.
- Oturum ve çalışma izinleri sorunsuz alınır.
- Vergi avantajları doğru şekilde uygulanır.
- Hukuki uyuşmazlıklarda temsil sağlanır.
Sonuç
Karadağ, küçük ölçeğine rağmen yabancı yatırımcıya geniş fırsatlar sunmaktadır. Turizm, inşaat, tarım, lojistik ve hizmet sektörü yabancılar için en cazip alanlardır. Ancak iş yaparken mutlaka hukuki yükümlülüklere uyulmalı ve resmi prosedürler tamamlanmalıdır.
Kısacası, “Karadağ’da hangi işler yapılır?” sorusunun yanıtı geniştir: Yasal çerçeve içinde hemen her sektörde yatırım mümkündür. Önemli olan, hukuki riskleri minimize ederek profesyonel bir avukatla süreci yönetmektir.
