Karadağ, bağımsızlığını ilan ettiği 2006 yılından sonra, Avrupa Birliği ile uyum sürecini hızla başlatmış ve yabancılarla ilgili yasal düzenlemelerini çağdaş standartlara göre yenilemiştir. Bu bağlamda kabul edilen “Yabancılar Yasası” (Zakon o strancima), Karadağ’a gelen, burada yaşayan ya da çalışan yabancılar için temel hukuki çerçeveyi çizmektedir. Yasa, 2018 yılında kabul edilmiş, 2019 ve 2022 yıllarında değişikliklere uğrayarak güncel halini almıştır.
Aşağıda, bu yasanın Türkçe’ye çevrilmiş, açıklamalarla genişletilmiş ve anlaşılır bir makale formatında sunumu yer almaktadır.
1. Yasanın Kapsamı ve Amacı
Yabancılar Yasası’nın ilk maddeleri, düzenlemenin amacını ve uygulama alanını belirler. Buna göre:
- Yasa, yabancıların Karadağ’a giriş, çıkış, ülkede serbest dolaşımı, geçici veya sürekli oturumu ve çalışma izinleri gibi konuları düzenler.
- Yabancıların, Karadağ’da bulundukları süre boyunca ülkenin tüm kanunlarına ve devlet kurumlarının kararlarına riayet etme yükümlülüğü vardır.
Buradaki “yabancı” kavramı, Karadağ vatandaşı olmayan herkesi kapsar. Vatansız kişiler de aynı düzenlemelere tabidir.
Yasa ayrıca, yabancıların kişisel verilerinin korunması hakkını tanır. Yani, Karadağ’da bulunan bir yabancının bilgileri, ülkenin veri koruma mevzuatına uygun şekilde işlenir.
2. Yasanın Uygulanmadığı Haller
Uluslararası hukukta tanınan bazı ayrıcalıklar vardır. Örneğin diplomatlar, konsolosluk görevlileri veya belirli uluslararası örgüt temsilcileri dokunulmazlık ve imtiyazlardan yararlanır. Yabancılar Yasası, bu kişilere özel hükümler saklı olmak üzere uygulanmaz.
3. Tanımlar ve Kavramlar
Yasa, yabancılarla ilgili birçok kavramı ayrıntılı şekilde tanımlar:
- Yabancı pasaportu: Diplomatik, hizmet, denizci, gemici ve benzeri seyahat belgelerini kapsar.
- Vatansız kişi: Hiçbir ülkenin vatandaşı olarak kabul edilmeyen kişi.
- Üçüncü ülke vatandaşı: AB üyesi olmayan ülke vatandaşı.
- Dijital göçebe (digital nomad): Yurt dışındaki bir şirket için uzaktan çalışan veya kendi yabancı şirketini dijital ortamda yöneten yabancı.
Bu tanımlar, ilerleyen bölümlerdeki hükümler açısından önemlidir. Örneğin, dijital göçebe kavramı Karadağ’ın 2022’deki yasal değişikliğiyle yasaya girmiştir ve ülkenin teknoloji sektörüne yabancı yatırımcı çekme stratejisinin bir parçasıdır.
4. Yabancıların Ülkeye Girişi
Yasaya göre, bir yabancının Karadağ’a girebilmesi için:
- Geçerli bir pasaportu olması,
- Gerekli hallerde vize veya oturum izni taşıması,
- Kalış amacını kanıtlayabilmesi,
- Yeterli maddi kaynağa sahip olması,
- Kamu güvenliği ve halk sağlığı açısından tehdit oluşturmaması gerekir.
Eğer bu şartlar sağlanmazsa, yabancıya giriş yasağı uygulanabilir. Giriş yasağı kararı polis tarafından alınır ve pasaporta işlenir.
Ayrıca, bir kişi 180 günlük süre içinde en fazla 90 gün Karadağ’da kalabilir. Bu düzenleme, Avrupa Birliği Schengen bölgesindeki 90/180 kuralıyla aynıdır.
5. Vize Düzenlemeleri
Karadağ vize rejimi, üç ana kategoriye ayrılır:
- A tipi (Havalimanı transit vizesi): Yalnızca havalimanı aktarmaları için geçerlidir.
- C tipi (Kısa süreli vize): 90 güne kadar kalışlar için verilir. İş, turizm veya aile ziyareti gibi amaçlarla kullanılabilir.
- D tipi (Uzun süreli vize): 90 günden uzun, en fazla 180 güne kadar kalış için verilir. Çalışma, eğitim, araştırma veya diplomatik görev için alınır.
Vize başvuruları, Karadağ’ın dış temsilciliklerine yapılır. İstisnai durumlarda sınır kapılarında kısa süreli vizeler verilebilir.
6. Oturum İzinleri
Yasa, oturum izinlerini üçe ayırır:
- 90 güne kadar kalış: Vize veya vizesiz girişle mümkündür.
- Geçici (privremeni) oturum: 90 günden uzun süreler için verilir. Amaçları arasında aile birleşimi, eğitim, araştırma, iş kurma, dijital göçebelik ve mülk sahipliği vardır.
- Sürekli oturum: Genellikle beş yıl kesintisiz geçici oturumdan sonra verilir.
Geçici oturum için gerekli belgeler arasında:
- Geçerli pasaport,
- Maddi kaynak kanıtı,
- Sağlık sigortası,
- Temiz adli sicil kaydı,
- Konut belgesi bulunur.
Aile birleşimi için verilen oturum izinlerinde, eşler, çocuklar ve bazı özel durumlarda diğer akrabalar da kapsama girer.
7. Çalışma İzinleri
Yabancıların Karadağ’da çalışabilmesi için:
- Geçici oturum ve çalışma izni almaları gerekir.
- Bu izin, iş sözleşmesine bağlıdır ve genellikle 1 yıl süreyle verilir.
- Sezonluk işçiler için özel hükümler vardır.
Dijital göçebeler için de özel bir düzenleme yapılmış; Karadağ’da şirket açmayan ancak yurt dışına hizmet veren kişiler, uzun süreli oturum izni alabilir. Ancak kendi şirketini Karadağ’da kaydeden bir dijital göçebe artık bu statüden çıkmış sayılır.
8. Giriş Yasakları ve Sınır Dışı Etme
Yasa, kamu güvenliği veya halk sağlığı gerekçesiyle yabancıların girişini yasaklama yetkisi verir. Ayrıca:
- Sahte belge kullananlar,
- Gerekli mali imkânı olmayanlar,
- Daha önce ülkeden sınır dışı edilmiş kişiler tekrar giriş yapamaz.
Sınır dışı kararı polisin yetkisindedir. Ancak bazı durumlarda, özellikle kişinin kendi ülkesinde işkence veya ölüm cezası riski varsa, bu karar ertelenebilir.
9. İstisnai Oturum Hakkı
Yasa, insani nedenlerle verilen oturum izinlerini de kapsar. Örneğin:
- İnsan ticareti mağdurları,
- Aile içi şiddet mağdurları,
- Tıbbi tedaviye ihtiyaç duyanlar,
- Mülteci veya vatansız kişiler,
Karadağ’da geçici oturum hakkı elde edebilir. Bu kişilere ayrıca konaklama, sağlık, eğitim ve sosyal yardım gibi temel haklar da tanınır.
10. Vatansızlar İçin Düzenleme
Vatansız kişilerin statüsü özel bir prosedürle belirlenir. Kişi başvuruda bulunur ve eğer gerçekten hiçbir ülke tarafından vatandaş kabul edilmiyorsa, Karadağ kendisine özel bir kimlik ve oturum hakkı verir.
11. Yasanın Önemi
Karadağ’ın bu yasayla hedefi, bir yandan ülke güvenliğini korumak, diğer yandan da yabancı yatırımcıları, öğrencileri, dijital göçebeleri ve turistleri çekmektir.
Yasa, Avrupa Birliği müktesebatına uyumlu olacak şekilde hazırlandığı için, Karadağ’ın AB üyeliğine giden yolda en kritik adımlardan biridir.
Sonuç
Karadağ’ın Yabancılar Yasası, hem bireyler hem de yatırımcılar için önemli fırsatlar ve haklar tanımaktadır. Özellikle şirket kurarak oturum almak, mülk edinerek oturum izni sağlamak ve dijital göçebelik düzenlemeleri, Türk vatandaşları açısından oldukça cazip görünmektedir.
Avukatlar açısından ise bu yasa, müvekkillerine Karadağ’da hukuka uygun, güvenli ve kalıcı bir yaşam imkânı sunmanın temel aracıdır.
